Kinh An Trú Tầm – Trung Bộ Kinh – Bài Kinh Số 20

Tôi nghe như thế này:

Vào một thời, Đức Thế Tôn ngự tại thành Xá-vệ, trong Kỳ-đà Lâm, khu vườn của ông Cấp Cô Độc. Tại đây, Đức Thế Tôn gọi các Tỳ-kheo:
“Này các Tỳ-kheo!”
— “Thưa vâng, bạch Đức Thế Tôn!” các Tỳ-kheo đáp lời.
Đức Thế Tôn dạy như sau:

“Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo muốn thực hành tăng thượng tâm cần thường xuyên quán sát năm tướng. Năm tướng ấy là gì?

1. Ở đây, khi Tỳ-kheo quán sát một tướng nào đó mà các suy tầm ác, bất thiện liên quan đến tham dục, sân hận, si mê khởi lên, thì Tỳ-kheo ấy nên chuyển sang quán sát một tướng khác liên quan đến thiện, khác với tướng kia. Nhờ quán sát tướng thiện ấy, các suy tầm ác, bất thiện về tham dục, sân hận, si mê được diệt trừ, tan biến. Khi diệt trừ chúng, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh. Ví như thợ mộc lành nghề hay học trò của anh ta dùng nêm nhỏ đánh bật, đánh tung, đánh văng nêm lớn ra ngoài; cũng vậy, khi Tỳ-kheo quán sát tướng thiện khác, các suy tầm ác về tham dục, sân hận, si mê được diệt trừ, tan biến, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
2. Nếu khi quán sát tướng thiện khác mà các suy tầm ác, bất thiện về tham dục, sân hận, si mê vẫn khởi lên, thì Tỳ-kheo ấy nên quán sát nguy hại của chúng: ‘Những suy tầm này bất thiện, có tội, mang lại khổ báo.’ Nhờ quán sát nguy hại ấy, các suy tầm ác về tham dục, sân hận, si mê được diệt trừ, tan biến. Khi diệt trừ chúng, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh. Ví như người trẻ yêu thích trang sức, nếu bị quàng xác rắn, xác chó, hay xác người quanh cổ, sẽ lo lắng, xấu hổ, ghê tởm; cũng vậy, nhờ quán sát nguy hại, các suy tầm ác được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
3. Nếu khi quán sát nguy hại mà các suy tầm ác, bất thiện về tham dục, sân hận, si mê vẫn khởi lên, thì Tỳ-kheo ấy nên không chú ý, không quán sát chúng. Nhờ không chú ý, không quán sát, các suy tầm ác ấy được diệt trừ, tan biến. Khi diệt trừ chúng, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh. Ví như người có mắt không muốn thấy vật trước mặt, nhắm mắt hoặc nhìn sang hướng khác; cũng vậy, nhờ không chú ý, không quán sát, các suy tầm ác được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
4. Nếu khi không chú ý, không quán sát mà các suy tầm ác, bất thiện về tham dục, sân hận, si mê vẫn khởi lên, thì Tỳ-kheo ấy nên quán sát hành tướng và sự an trú của các suy tầm ấy. Nhờ quán sát hành tướng và sự an trú, các suy tầm ác ấy được diệt trừ, tan biến. Khi diệt trừ chúng, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh. Ví như người đi nhanh nghĩ: ‘Sao ta đi nhanh? Ta nên đi chậm.’ Khi đi chậm, nghĩ: ‘Sao ta đi chậm? Ta nên dừng lại.’ Khi dừng, nghĩ: ‘Sao ta dừng? Ta nên ngồi.’ Khi ngồi, nghĩ: ‘Sao ta ngồi? Ta nên nằm.’ Người ấy dần bỏ các động tác thô để làm động tác nhẹ; cũng vậy, nhờ quán sát hành tướng và sự an trú, các suy tầm ác được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
5. Nếu khi quán sát hành tướng và sự an trú mà các suy tầm ác, bất thiện về tham dục, sân hận, si mê vẫn khởi lên, thì Tỳ-kheo ấy nên nghiến răng, ép lưỡi lên vòm miệng, dùng tâm chế ngự tâm, nhiếp phục tâm, đánh bại tâm. Nhờ nghiến răng, ép lưỡi, chế ngự tâm, các suy tầm ác ấy được diệt trừ, tan biến. Khi diệt trừ chúng, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh. Ví như lực sĩ nắm đầu hay vai người yếu, chế ngự, nhiếp phục, đánh bại; cũng vậy, nhờ nghiến răng, ép lưỡi, chế ngự tâm, các suy tầm ác được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.

Này các Tỳ-kheo, khi Tỳ-kheo gặp suy tầm ác về tham dục, sân hận, si mê:

• Nhờ quán sát tướng thiện khác, chúng được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
• Nhờ quán sát nguy hại, chúng được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
• Nhờ không chú ý, không quán sát, chúng được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
• Nhờ quán sát hành tướng và sự an trú, chúng được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.
• Nhờ nghiến răng, ép lưỡi, chế ngự tâm, chúng được diệt trừ, nội tâm được an trú, yên tịnh, nhất tâm, định tĩnh.

Này các Tỳ-kheo, Tỳ-kheo ấy được gọi là bậc khéo điều phục suy tầm. Vị ấy muốn quán sát suy tầm nào thì quán sát, không muốn thì không; đã đoạn khát ái, thoát kiết sử, vượt kiêu mạn, chấm dứt khổ đau.”

Đức Thế Tôn dạy như thế. Các Tỳ-kheo hoan hỷ, đón nhận lời dạy của Ngài.